📝 Editoryal Not:
Erken ergenlik, çocukluk döneminde fiziksel, hormonal ve psikososyal gelişimi etkileyebilen önemli bir sağlık sorunudur. Obezite, çevresel kimyasallar ve ekran süresi gibi çağdaş risk faktörleriyle ilişkili olan bu durum, uygun şekilde tanınıp yönetilmediğinde hem boy kısalığına hem de ruhsal sorunlara yol açabilir. Bu basın bülteni, erken ergenlikte erken tanının neden kritik olduğunu vurgulayarak sağlık profesyonellerine kapsamlı bir değerlendirme sunmayı amaçlamaktadır.
Boy Kısalığı ve Ruhsal Sorunlar Erken Müdahale ile Önlenebilir
Çocuklarda fiziksel, hormonal ve psikolojik değişimlerin gözlendiği doğal bir süreç olan ergenlik, kızlarda ortalama 10, erkeklerde ise 11 yaş civarında başlar. Ancak, bu sürecin kız çocuklarında 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce başlaması “erken ergenlik” olarak tanımlanır. Acıbadem International Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, erken ergenliğin günümüzde özellikle obezite ve çevresel faktörlerin etkisiyle yaygınlaştığını belirtiyor.
Kızlarda 10 Kat Daha Sık Görülüyor
Erken ergenlik, “gerçek” ve “yalancı” olmak üzere ikiye ayrılır. Gerçek erken ergenlik, beyindeki hipotalamus-hipofiz aksının erken aktive olmasıyla gelişir ve cinsiyet hormonlarının artışına yol açar. Kızlarda erkeklere kıyasla yaklaşık 10 kat daha sık görülür ve çoğu zaman altta yatan neden belirlenemez. Erkeklerde ise genellikle santral sinir sistemi ile ilişkili patolojiler (tümör, kist, travma, enfeksiyon) erken ergenliğe yol açabilir. Yalancı erken ergenlik ise hipofizden bağımsız olarak hormon üretiminin artmasıyla oluşur ve bazı tümörler, konjenital adrenal hiperplazi ya da McCune-Albright sendromu gibi nedenlerle gelişebilir.
Ani Boy Uzaması Uyarı İşareti Olabilir
Kız çocuklarında meme gelişimi, erkek çocuklarında testis hacminde artış erken belirtiler arasındadır. 8 yaşından önce kız çocuklarında meme gelişimi ya da 9 yaşından önce erkek çocuklarında testis büyümesi varsa, buna ani boy uzaması ve davranışsal değişiklikler eşlik ediyorsa mutlaka çocuk endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır.
Obezite, Kimyasal Maruziyet ve Ekran Süresi Risk Faktörü
Dr. Sarıkaya, çocukluk çağı obezitesinin erken ergenliğin en yaygın nedenlerinden biri olduğuna dikkat çekiyor. Yağ dokusundan salgılanan leptin hormonunun artışı, hipotalamik GnRH salgısını tetikleyerek süreci hızlandırabiliyor. Ayrıca; gıda ambalajlarındaki kimyasallar, hormon içeren kozmetikler, tarım ilaçları, plastik ürünler, temizlik ürünleri, uzun ekran süresi, uyku bozukluğu ve aile içi stres faktörleri (şiddet, ihmal, boşanma) de hormonal dengeyi bozarak erken ergenliğe neden olabiliyor. Melatonin düzeyinin azalması da ergenliği tetikleyebilecek önemli bir mekanizma olarak öne çıkıyor.
Tedavi ile Erişkin Boyu Korunabilir
Erken ergenlik, tedavi edilmediğinde kemik yaşının ilerlemesine bağlı olarak büyüme plaklarının erken kapanmasına ve erişkin boyun kısa kalmasına neden olabilir. Ayrıca, psikososyal gelişim açısından da uyum sorunlarına yol açabilir. Dr. Sarıkaya, erken tanı ve uygun tedaviyle bu risklerin büyük ölçüde önlenebileceğini vurguluyor. Gerçek erken ergenlik tanısı alan çocuklarda hipofizden salgılanan LH ve FSH hormonlarını baskılayan GnRH analogları ile tedavi uygulanır. Bu tedavi, genellikle ayda bir veya üç ayda bir enjeksiyon şeklinde yapılır ve ergenlik sürecini yavaşlatarak çocuğun gelişim sürecine zaman kazandırır.
Sonuç
Erken ergenlik, doğru takip ve gerektiğinde müdahale ile yönetilebilecek bir durumdur. Ailelerin çocuğun boy ve kilo gelişimini düzenli olarak takip etmesi, erken belirtileri gözlemlemesi ve zamanında uzmana başvurması büyük önem taşır.
