📝 Editoryal Not:
Unutkanlık, her bireyin zaman zaman karşılaştığı sıradan bir durum gibi görünse de altında yatan nedenlerin doğru değerlendirilmesi büyük önem taşır. Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol’un değerlendirmeleri, psikolojik ve nörolojik nedenlerin nasıl ayrıştırılabileceği ve uygun müdahalelerin nasıl planlanması gerektiği konusunda sağlık profesyonellerine kapsamlı bir yol haritası sunmaktadır. Bu içerik, özellikle klinik gözlem ve tanı süreçlerine katkı sağlayacak bilgiler içermektedir.
Stres, uykusuzluk ve depresyon gibi psikolojik faktörlerin unutkanlığa yol açabileceğini belirten Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Nöropsikolog Merve Türkkol, bu tür unutkanlıkların geçici olabileceğini ancak bazı durumlarda nörolojik hastalıkların belirtisi olabileceğini vurguladı. Türkkol’a göre, unutkanlık kişinin günlük işlevselliğini belirgin şekilde etkiliyor, ilerliyor ve dil ya da karar verme gibi bilişsel alanlarla birlikte bozuluyorsa dikkatli değerlendirme şarttır.
Psikolojik Unutkanlık ile Nörolojik Unutkanlığın Ayırımı
Unutkanlık; depresyon, anksiyete, TSSB ve uyku bozuklukları gibi psikolojik nedenlerle ortaya çıkabilir. Özellikle depresyonda görülen “psödodemans” durumunda kişi bellek sorunları yaşadığını düşünse de nörolojik testlerde ciddi bir bozukluk saptanmaz. Bu tip unutkanlık genellikle bilgi kodlamadaki dikkat eksikliğiyle ilgilidir ve geri döndürülebilir niteliktedir.
Buna karşın, nörolojik unutkanlık; Alzheimer gibi demans türlerinde olduğu gibi, beyinde yapısal değişimler, nörotransmitter dengesizlikleri ve sinaptik bozulmalar sonucu ortaya çıkar. Yakın bellek kaybıyla başlayan bu süreç, ilerleyici ve çoğunlukla kalıcıdır.
Doğru Tanı İçin Multidisipliner Değerlendirme Gerekiyor
Unutkanlık şikâyeti olan bireylerde, detaylı hasta öyküsü alınması, psikolojik envanterler (örneğin Beck Depresyon ve Anksiyete Ölçekleri), nöropsikolojik testler ve nörolojik muayeneler yoluyla bütüncül bir değerlendirme yapılmalıdır. Özellikle bazı demans türlerinin erken evreleri, dikkatli bir test bataryası ve hasta gözlemi ile ayırt edilebilir.
Tedavi Yaklaşımı: Bilişsel ve Duygusal Dengeyi Desteklemek
Psikolojik nedenli unutkanlıklarda en etkili müdahale, bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi duygusal ve zihinsel süreçlere bütüncül yaklaşan terapi yöntemleridir. Mindfulness temelli programlar ve bilişsel rehabilitasyon teknikleri (örneğin hatırlatıcı sistemler, görev planlayıcılar) de belleğin güçlendirilmesine katkı sağlar. Eşlik eden ciddi psikopatolojilerde farmakolojik tedavi de gündeme gelebilir.
Unutkanlık Ciddiyetle Ele Alınmalı
Psikolojik unutkanlık, nörolojik hastalıkların maskelenmesine yol açabilir. Örneğin demansın erken evresi stres kaynaklı unutkanlıkla karıştırılarak atlanabilir. Türkkol’a göre, unutkanlık ne kadar önemsiz görünürse görünsün profesyonelce değerlendirilmelidir. Tanı ve tedavi sürecinin, bireyin işlevselliğini geri kazanmasına ve yaşam kalitesinin artmasına katkı sağlayacağı unutulmamalıdır.
