📝 Editoryal Not:
Yaz aylarında çocuklarda sıkça görülen ishaller, zamanında müdahale edilmediğinde ciddi sıvı kayıplarına ve hayati komplikasyonlara yol açabiliyor. Bu basın bülteni, çocukluk çağındaki yaz ishallerinin nedenlerini, tanı ve tedavi yaklaşımlarını, önlenme yollarını bilimsel bir zeminde açıklıyor. Sağlık profesyonelleri için, özellikle de birinci basamak hekimleri ve çocuk sağlığı uzmanları için; ishalin yönetimi, hasta yakınlarına verilecek eğitim ve farkındalık açısından önemli bilgiler içeriyor.
Yaz aylarında artış gösteren viral gastroenteritler, çocukluk çağında sık karşılaşılan sağlık sorunları arasında yer alıyor. Acıbadem Fulya Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Demet Matben, özellikle 0–6 yaş aralığındaki çocuklarda görülen ishallerin ciddi sıvı ve elektrolit kaybına neden olabileceğini, bu nedenle erken müdahalenin hayati önem taşıdığını belirtiyor.
Dehidratasyon riski göz ardı edilmemeli
Yaz ishalleri genellikle kontamine su ve gıdalarla temas, yetersiz el hijyeni ve bozulmuş besin tüketimi sonrası ortaya çıkar. Dr. Matben, “Çocuk ağızdan aldığı sıvıyı kusma ve ishal yoluyla kaybedip yerine yeterince koyamazsa dehidratasyon gelişir. Bu, çocukluk çağında sık karşılaşılan ve acil müdahale gerektiren bir tablodur. Aileler çocuğu ‘kusuyor’ diye sıvı vermekten kaçınmamalıdır” uyarısında bulunuyor.
En sık neden: Rotavirüs
Yaz ishallerinde en sık rastlanan viral etken rotavirüstür. Norovirüs, adenovirüs ve astrovirüs gibi diğer virüsler de benzer tabloya yol açar. Rotavirüs, özellikle 6 ay–2 yaş arası bebeklerde ciddi sıvı kayıplarına neden olabilir. “Hastane yatışlarını gerektiren çocukluk çağı ishal vakalarının %50’sine rotavirüs neden olmaktadır. Ancak, rotavirüs aşısı sayesinde bu oran son yıllarda düşmüştür” diyen Dr. Matben, aşının önemine dikkat çekiyor.
Bulaştırıcılık ishalden önce başlar
Viral ishaller genellikle kendini sınırlayan, 7–10 gün süren tablolardır. Ancak bulaştırıcılık, belirtiler başlamadan birkaç gün önce başlayabilir ve ishal bitiminden sonraki 10 güne kadar devam edebilir. Bu durum özellikle kreş ve okul ortamında salgın riskini artırır. Bakteriyel nedenli ishaller ise (örneğin Salmonella, Shigella) daha ağır seyreder; yüksek ateş, mukuslu ve/veya kanlı dışkı ile birlikte olabilir.
Hangi belirtiler acil değerlendirme gerektirir?
Dr. Matben’e göre aşağıdaki durumlar acil tıbbi değerlendirme gerektirir:
Günde 5–6 kezden fazla kusma
İshal sayısının 7–8 kezden fazla olması
Sıvı alımına rağmen sürekli kusma
Yüksek ve kontrol edilemeyen ateş
Tedavi: Öncelik sıvı-elektrolit dengesi
İshal tedavisinde ilk basamak oral rehidratasyon sıvılarıyla (ORS) kaybedilen sıvının yerine konmasıdır. Hafif ve orta dehidratasyon vakalarında ağızdan sıvı verilmesi yeterlidir. Buzlu su, ayran ve çocuklar için maden suyu önerilebilir. Ancak ağızdan sıvı alamayan, kusmaları şiddetli olan çocuklarda intravenöz (damar yoluyla) sıvı tedavisi gerekebilir.
Destek tedaviler
Probiyotikler: Bağırsak florasının düzenlenmesini destekler.
Çinko: Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da önerilen çinko takviyesi, ishal süresini ve şiddetini azaltabilir.
Ateş varsa parasetamol ya da ibuprofen, karın ağrısı varsa uygun analjezikler kullanılabilir.
Antibiyotik tedavisi ise sadece bakteriyel etken saptandığında önerilir.
Yaz İshallerinden Korunmak İçin 7 Altın Kural
Bebekleri mutlaka anne sütüyle besleyin.
Sebze ve meyveleri bol suyla yıkayın.
El hijyenine, özellikle tuvalet sonrası ve yemekten önce dikkat edin.
Ortak tuvalet ve lavabo kullanımında temizlik kurallarını ihmal etmeyin.
Dışarıda beklemiş, özellikle tavuk, mayonez, şarküteri ve dondurma gibi gıdalardan uzak durun.
Paketli olmayan ve hijyeninden emin olunmayan dondurmaları tercih etmeyin.
2 yaş altı çocukları kalabalık havuzlardan uzak tutun, deniz tercihi daha güvenlidir.
Dr. Demet Matben’in önerileri doğrultusunda, yaz ishallerinin önlenmesi ve etkili yönetimi için hem sağlık çalışanlarının hem ebeveynlerin bilinçli yaklaşımı kritik önem taşımaktadır.
