📝 Editoryal Not:
Çölyak hastalığı, dünya genelinde birçok kişiyi etkileyen ve tanısı genellikle zor olan bir hastalıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile bu hastalık yönetilebilir, ancak yanlış diyet ve tedavi eksiklikleri uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu basın bülteni, çölyak hastalığının belirtileri, tanı yöntemleri ve tedavi seçeneklerini vurgularken, halkı glutensiz beslenmenin önemine dair bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, sağlık profesyonellerine yönelik çölyakın daha iyi anlaşılması ve doğru tedavi yöntemlerinin uygulanması için önemli ipuçları sunmaktadır.
Çölyak hastalığı, vücudun gluten proteinine karşı alerjik bir reaksiyon göstererek ince bağırsakta hasar oluşturan bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Dünya genelinde her 100 kişiden yaklaşık 1’ini etkilediği tahmin edilmektedir. Bu hastalık, özellikle buğday, arpa, çavdar ve irmik gibi tahıllar tarafından tetiklenmektedir. Memorial Ankara Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Benan Kasapoğlu, çölyak hastalığının tanı ve tedavisi hakkında bilgi verirken, glutensiz beslenmenin bu hastalığın yönetimindeki kritik rolünü vurgulamaktadır.
Çölyak Hastalığı ve Semptomlar
Çölyak hastalığı, gluten tüketiminin ardından ince bağırsakta ortaya çıkan bağışıklık tepkisi ile başlar. Zamanla, bu bağışıklık yanıtı, ince bağırsak hücrelerine zarar verir ve bu da besin emiliminde bozulmalara yol açar. Gluten, başta buğday, arpa ve çavdar olmak üzere birçok tahılda bulunur. Ayrıca, bazı ilaçlar, vitaminler, takviye gıdalar ve bitki çayları da gluten içerebilir.
Çocuklarda Büyüme Geriliği ve Diğer Belirtiler
Çölyak hastalığı, çocuklarda genellikle malabsorpsiyon (vitamin emilim bozukluğu) ve büyüme geriliği ile kendini gösterir. Bu dönemde görülen belirtiler şunlardır:
- Mide bulantısı
- Kusma
- Kronik ishal
- Gaz ve şişkinlik
- Büyüme geriliği
- Kilo kaybı
- Kısa boy
- Düşük enerji
Yetişkinlerde Görülen 6 Belirti
Yetişkinlerde çölyak hastalığının bazı tipik belirtileri şunlardır:
- İshal: Sürekli ishal, çölyak hastalığının yaygın bir belirtisidir.
- Kilo Kaybı: İyi bir şekilde beslenmeyen vücut, kilo kaybı yaşar.
- Mide Bulantısı ve Kusma: Sürekli mide bulantısı ve kusma, hastalığın belirtisi olabilir.
- Karın Ağrısı: Şiddetli karın ağrısı, hastaların yaşadığı yaygın bir semptomdur.
- Gaz ve Karında Şişkinlik: Gluten alımı sonrası bu belirtiler artabilir.
- Yorgunluk ve Halsizlik: Besin emiliminin bozulması yorgunluğa yol açar.
Nadir Görülen Belirtiler:
- Sebebi bilinmeyen demir eksikliği anemisi
- Osteoporoz (kemik erimesi)
- Ciltte kaşıntı ve döküntü
- Ağız içi yaralar
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- Karaciğer fonksiyon testlerinde yükselme
Çölyak Tanısı ve Test Süreci
Çölyak hastalığının doğru tanı konulabilmesi için, gluten tüketimi sırasında yapılan tarama testleri önemlidir. Gluten tüketmeyi bırakan bireylerde tanı koymak zor olabilir, çünkü bu durum testlerin doğru sonuç vermemesine yol açabilir. Çölyak tanısı için ilk olarak kan testleri yapılır. Bu testler pozitif çıktığında, ince bağırsaktan biyopsi alınarak tanı kesinleştirilir.
Tedavi: Glutensiz Beslenme Temel Çözüm
Çölyak hastalığının tedavisinde tek etkin yöntem, gluten içeren gıdalardan kaçınmaktır. Bu hastalık bağışıklık sistemi ile ilişkilidir ve otoimmün hastalıklarla (örneğin, tiroid hastalıkları, tip 1 diyabet) birlikte görülebilir. Genetik yatkınlığı olan bireylerde gluten maruziyeti ile hastalık tetiklenebilir. Uzun vadede, dikkat edilmezse ince bağırsak kanseri gibi ciddi sağlık problemleri gelişebilir. Glutensiz diyette tüketilebilecek gıdalar şunlardır:
- Katkısız yulaf
- Mısır
- Pirinç
- Kara buğday
- Nohut
- Patates
- Soya fasulyesi
- Fındık ve fasulye unu
Bu tedavi yaklaşımı, çölyak hastalığının yönetilmesinde kritik rol oynamaktadır. Glutensiz diyet uygulamak, hastaların yaşam kalitesini artırır ve komplikasyonları önler.
