📝 Editoryal Not:
El, ayak ve ağız hastalığı (EAAH), özellikle 5 yaş altı çocuklarda hızla yayılabilen ve son dönemde salgın eğilimi gösteren viral bir enfeksiyon hastalığıdır. Çocuk sağlığı alanında çalışan profesyoneller ve ebeveynler için bu hastalığın tanınması, bulaşma yollarının bilinmesi ve klinik yönetimi büyük önem taşır. Bu basın bülteni, EAAH’in klinik seyri, bulaşma mekanizmaları ve komplikasyon riskleri hakkında bilimsel olarak güncel, güvenilir ve anlaşılır bilgiler sunarak, hem önleyici halk sağlığı uygulamalarına hem de bireysel klinik yaklaşım süreçlerine katkı sağlamaktadır.
El, ayak ve ağız hastalığı (EAAH), enterovirüs ailesine ait Coxsackievirus A16 ve Enterovirus 71 gibi virüslerin neden olduğu, çocuklarda yaygın görülen ve oldukça bulaşıcı viral bir enfeksiyon hastalığıdır. Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Samet Özer, özellikle kreş ve okul çağındaki çocuklar arasında artan vaka bildirimlerine dikkat çekerek, erken tanı ve izolasyonun toplum sağlığı açısından kritik rol oynadığını vurgulamaktadır.
Klinik Özellikleri
EAAH genellikle iki aşamalı klinik seyir izler. İlk aşamada:
Hafif ateş,
Boğaz ağrısı,
Burun akıntısı,
Karın ağrısı,
İştahsızlık
gibi non-spesifik viral enfeksiyon belirtileri gözlemlenir. İkinci aşamada ise:
Avuç içi, ayak tabanı, dirsek, diz, genital bölge ve kalçalarda kabarcık benzeri döküntüler,
Ağız içinde (özellikle dil ve yanak mukozasında) ağrılı ülseratif lezyonlar,
Servikal lenfadenopati (boyun lenf bezlerinde şişme)
gibi daha spesifik semptomlar gelişir. Lezyonlar tipik olarak 7–10 gün içinde kendiliğinden iyileşir.
Bulaşma Mekanizmaları
EAAH oldukça bulaşıcıdır ve şu yollarla yayılabilir:
Solunum yoluyla (öksürme, hapşırma sonrası havada kalan damlacıklar),
Tükürük, dışkı veya vezikül sıvısıyla doğrudan temas,
Kontamine yüzey veya nesnelere temas sonrası ağız-burun teması,
Enfekte kişilerle öpüşme veya sarılma,
Ortak oyuncak ve kişisel eşya kullanımı.
Özellikle döküntüler henüz çıkmadan önceki prodromal dönemde bulaşıcılık maksimum düzeydedir.
Komplikasyonlar
Çoğunlukla iyi huylu bir seyir gösterse de, EAAH nadiren aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:
Dehidratasyon: Ağız içi lezyonlar nedeniyle sıvı alımı azalabilir.
Onikomadezis: Geçici tırnak dökülmesi gözlemlenebilir.
Viral menenjit ve ensefalit: Nadir, fakat potansiyel olarak ciddi komplikasyonlardır.
Tanı ve Yönetim
EAAH tanısı klinik bulgulara dayanarak konulur. Spesifik antiviral tedavi bulunmamaktadır; destekleyici tedavi esas alınır. Semptomatik rahatlama amacıyla antipiretikler, lokal anestezik içerikli ağız gargaraları ve bol sıvı tüketimi önerilir. İleri olgularda hastane takibi gerekebilir. Toplum sağlığı açısından izolasyon önlemleri alınmalı, çocuklar tam iyileşene dek okula/kamusal alanlara gönderilmemelidir.
Doç. Dr. Samet Özer, “EAAH’te erken tanı ve izolasyon, hem çocuğun iyileşme sürecini kolaylaştırır hem de bulaş zincirinin kırılmasına katkı sağlar. Şüpheli vakalarda gecikmeden bir çocuk sağlığı uzmanına başvurulması önemlidir” uyarısında bulunuyor.
