Toplumda kan kanseri olarak bilinen lösemi, kemik iliğinde bulunan kan hücre öncüllerinin, anormal üretilmesi ve kontrol dışı çoğalması ile ortaya çıkan, dolayısıyla kanı ve tüm organları etkileyen bir kanser türüdür. Sebebi tam olarak bilinmese de, şifa ile neticelenen lösemi hastalığında, erken tanı hayati önem taşıyor.
Hisar Intercontinental Hospital Hematoloji Bölümü Uzmanı Prof. Dr. Ayşen Timurağaoğlu, löseminin teşhis ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Belirtilerin farkında olun!
Lösemi hastalığının belirtileri, hastalığın yavaş (kronik lösemiler) veya hızlı (akut lösemiler) seyirli olmasına göre değişmektedir. Kronik lösemiler çoğunlukla belirti vermeyip rutin kan testlerinde tespit edilebilir. Daha nadiren dalak büyümesi nedeniyle karnın sol kesiminde ağrı, çabuk doyma, gece terlemesi, kilo kaybı, koltuk altı, kasık, boyun gibi bölgelerde şişlikler görülebilmektedir. Kronik lösemilerin seyri yıllar, hatta on yıllarla belirlenir. Akut lösemilerde ise normal kan hücrelerinin yapımı etkileneceği için sıklıkla halsizlik, çabuk yorulma, diş eti, burun kanaması, vücutta morluklar, düşmeyen ateş, kemik ve eklem ağrıları olabilir ve hastalar bu yakınmaların bir veya birkaçı nedeniyle hekime başvurur. Akut lösemilerde seyir çok hızlı olup, bu şikayetler günler içinde ortaya çıkar ve artar. Bu nedenle kronik lösemilerde her zaman tedavi gerekmeyebilir ancak akut lösemiler için bu söz konusu olmayıp, en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır aksi taktirde ölümle sonuçlanır.
Lösemilerde ileri tanı yöntemleri ile hastalığın türü belirlenebiliyor
Lösemi hastalığının tanısının konulabilmesi için yakınmaların hikayesi, fiziksel muayene yanı sıra kan tahlilleri yapılmalı ve mutlaka kemik iliğinin değerlendirilmesi gerekmektedir. İleri tanı yöntemleri ile löseminin hangi kan hücresinden ve hangi gelişim aşamasından kaynaklandığı tespit edebilmekle birlikte hastalığın seyrini tahmin etmede kullandığımız lösemik hücrelerde olabilecek kromozom bozuklukları da belirlenebilmektedir. Tedaviye bu incelemelerden sonra başlanmaktadır.
Çevresel faktörler lösemiyi tetikleyebiliyor!
Lösemiye neden olan sebepler bilinmemekle beraber lösemi gelişme riskini artırabilecek birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden başlıca olanları;
- Yüksek düzeyde radyasyona maruz kalmak,
- Benzen ve formaldehit gibi sanayide kullanılan kimyasallar,
- Daha önce bir başka kanser nedeniyle kemoterapi veya radyoterapi almış olmak,
- Sigara içmek,
- Bazı genetik hastalıkların varlığı,
- Ailede lösemi veya bir başka kanser hastalığının varlığı,
- Miyelodisplastik sendrom, myeloproliferatif hastalıklar (bazı kronik lösemilerde dahil), aplastik anemi gibi bazı kan hastalıkları teşhisi konulan kişiler lösemi riski altında olabilmektedir.
Lösemide disiplinli bir tedavi programı ile iyileşme oranı yüksek!
Lösemi tedavisinin amacı; hastalığın tamamen ortadan kaldırılarak, kişinin sağlığına kavuşmasını sağlamaktır. Tedavi şekli ve tedaviden alınacak sonuçlar löseminin tipi ve hastanın durumuna bağlıdır. Lösemi, tıbbın geliştirmiş olduğu ileri tedavi yöntemleri sayesinde tedavi edilebilir bir kanser türü haline gelmiştir. Hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar bunlar kemoterapi olarak adlandırılmaktadır. Bazı lösemi tiplerinde akıllı molekül olarak adlandırılan ilaçlar ve kemik iliği nakli başlıca yöntemlerdir. Özellikle kemik iliği nakli, lösemi hastalığında şifa elde etmenin hemen tek yoludur.
Kemik iliği nakli olarak adlandırılan işlem kök hücre nakli olup artık kök hücreler kemik iliğinden değil dolaşan kandan toplanmaktadır. Lösemilerde başkasından yapılan kök hücre nakli ile kesin şifa elde edilebilmektedir. Kök hücre nakli yapılabilmesi için hasta ve vericinin doku grupları uyumlu olmalıdır. Bu uyum aynı anne babadan olan kardeşler arasında en yüksek oranda olup %25-30 dur. Aile içinden uyumlu verici bulunamadığında önce ülkemizde bulunan daha sonra yurt dışı kök hücre bankalarından tarama yapılır. Kök hücre vermenin vericiye hiçbir zararı yoktur. Bu nedenle 18-50 yaş arası sağlıklı her birey kök hücre kök hücre vericisi olabilmektedir.
Lösemi hastalığında bağışlanan her kan hayati önem taşıyor
Lösemi hastalarında tedavi sürecinde hastaların çok sayıda kırmızı kan (eritrosit süspansiyonu), beyaz kan (trombosit) ve plasma gibi kan ürünlerine ihtiyacı olabilmektedir. Yeterli kan sağlanamaması hastayı kaybetmeye neden olabilir. Bu nedenle yapılacak olan kan bağışı, ilaçlar kadar hayati önem taşır ve sürecin daha sağlıklı ilerlenmesini sağlar.
Hastalıkta hijyene dikkat edilmeli, beslenmeye özen gösterilmelidir
Lösemi hastalığının ölümle sonuçlanmasının en önemli nedeni enfeksiyonlar ve kanamadır. Enfeksiyonlar hastanın kendi vücudunda bulunan bakterilerden kaynaklanmakla beraber bulunduğu ortamdan, gıdalardan da geçebilir. Bu nedenle vücut temizliğine, kullanılan eşyaların, gıdaların ve hastanın bulunduğu ortamın temizliğine son derece dikkat edilmelidir.
Prof. Dr. Ayşen Timurağaoğlu
Hisar Intercontinental Hospital Hematoloji Bölümü