📝 Editoryal Not:
Bu basın bülteni, erkek infertilitesinin güncel bilimsel veriler ışığında nedenlerini, tanı yöntemlerini ve tedavi seçeneklerini özetlemektedir. Erkek infertilitesi, tüm çiftlerde görülen infertilite vakalarının yaklaşık %50’sini oluşturması nedeniyle üreme sağlığı alanında kritik bir öneme sahiptir. Metin, klinik uygulamalarda karşılaşılan temel sorunları ve yenilikçi cerrahi teknikleri detaylı şekilde açıklayarak sağlık profesyonellerine tanı ve tedavi süreçlerinde rehberlik etmektedir. Ayrıca, yaşam tarzı değişikliklerinin tedavi başarısına olan katkısını vurgulaması, hasta yönetiminde bütüncül bir yaklaşımın gerekliliğine dikkat çekmektedir.
Türkiye gibi akrabalık bağlarının güçlü olduğu toplumlarda evli çiftlerin çocuk sahibi olması toplumsal bir beklenti olmakla birlikte, her 6 çiftten biri düzenli ve korunmasız ilişkiye rağmen bir yıl boyunca gebelik elde edememektedir. Bu durum, infertilite (kısırlık) olarak tanımlanır ve hem kadın hem erkek kaynaklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve ICH-GCP standartları doğrultusunda infertilite, bir çiftin düzenli korunmasız cinsel ilişkiye rağmen 12 ay içinde gebelik elde edememesi olarak kabul edilmektedir.
Erkek infertilitesi infertilite vakalarının %50’sini oluşturuyor
Erkek infertilitesi, sperm üretimi, olgunlaşması ve fonksiyonlarının bozulması sonucu gelişir. Testislerde başlayan bu süreç, nöroendokrin sistemin (beyin-testis aksı) karmaşık kontrol mekanizmaları altında yürür. Üreme yeteneğinin azalmasına neden olan erkek infertilitesi, tüm infertilite vakalarının yaklaşık yarısını temsil etmektedir.
Erkek infertilitesinde başlıca risk faktörleri
Erkek infertilitesi çok sayıda faktörle ilişkilidir. Obezite, sigara kullanımı, alkol tüketimi, sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam ve çevresel toksinlere maruz kalma hem erkek hem kadın fertilitesini olumsuz etkileyebilir. Erkek infertilitesini artıran spesifik faktörler ise şu şekilde sınıflandırılır:
Pre-testiküler nedenler: Testis dışı hormonal veya sistemik hastalıklar (örneğin hipogonadotropik hipogonadizm).
Primer testiküler bozukluklar: Testislerin kendisinden kaynaklanan hasarlar veya bozukluklar (örneğin varikosel, genetik anomaliler).
Post-testiküler bozukluklar: Spermin taşınmasında veya ejakulasyon mekanizmasında sorunlar (örneğin tıkanıklık, retrograd ejakülasyon).
Açıklanamayan infertilite: Nedenin henüz belirlenemediği olgular.
Erkek infertilitesinde tanı yaklaşımları
İnfertilite şüphesi olan erkeklerde ayrıntılı üreme öyküsü alınmalı, fizik muayenede testis boyutları ve kıvamı dikkatle değerlendirilmelidir. Semen analizi temel tanı yöntemidir ve ICH-GCP standartlarına uygun şekilde yapılmalıdır. Gerekirse sperm DNA hasarı testi, genetik analizler, hormonal değerlendirmeler (FSH, LH, testosteron, prolaktin, tiroid fonksiyon testleri), antisperm antikor testi ve radyolojik incelemeler (scrotal ultrasonografi) ek tetkiklerle tamamlanabilir.
Hormonal sorunlar (örneğin hipogonadizm, tiroid disfonksiyonu, prolaktin yüksekliği) fertiliteyi olumsuz etkileyebilir. Hipogonadizm varlığında testosteron replasman tedavisi (TRT), hormon seviyelerini düzeltmeye ve klinik semptomları hafifletmeye yöneliktir. Erkek genital sistem enfeksiyonları, doğrudan gebelik engellemez ancak tedavi edilmesi önerilir.
Tedavi seçenekleri ve yenilikçi cerrahi yöntemler
Erkek infertilitesi cerrahi ve medikal tedavi yöntemlerini içerir:
Cerrahi tedavi: Varikosel nedeniyle gelişen infertilitede subinguinal mikrocerrahi varikoselektomi önerilir. Sperm kanal tıkanıklıklarında vazovazostomi, epididimovazostomi veya ejakülatuvar kanal cerrahileri uygulanabilir.
Mikrocerrahi testiküler sperm ekstraksiyonu (mikro-TESE): Özellikle non-obstrüktif azoospermi vakalarında sperm elde etmek amacıyla kullanılan ileri cerrahi tekniktir.
Sperm elde etme yöntemleri: PESA (perkütan epididimal sperm aspirasyonu), MESA (mikrocerrahi epididimal sperm aspirasyonu), TESA (testiküler sperm aspirasyonu), TESE (testiküler sperm ekstraksiyonu) ve mikro-TESE gibi teknikler infertilite tedavisinde önemli yer tutar.
Yaşam tarzı değişikliklerinin önemi
Yaşam tarzı faktörleri, tedavi başarısını önemli ölçüde etkiler. Dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite, sigara ve alkolün bırakılması, stres yönetimi hem sperm kalitesini artırır hem de genel sağlık durumunu iyileştirir. Sigara kullanımı özellikle sperm DNA hasarını artırarak fertiliteyi ciddi biçimde olumsuz etkiler. Ayrıca ideal vücut kitle indeksine (VKİ) ulaşmak ve sürdürmek hormonal denge için gereklidir.
Sonuç olarak, erkek infertilitesi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.
Doğru tanı yöntemleriyle infertilitenin nedenleri belirlenmeli, kişiye özel tedavi planları uygulanmalıdır. Cerrahi ve medikal tedavilerin yanı sıra yaşam tarzı değişiklikleri ve psikososyal destek, tedavi başarısını artırır ve çiftlerin baba olma hayallerini gerçekleştirmelerine olanak tanır.
