📝 Editoryal Not:
Bu basın bülteni, HPV aşısının ücretsiz hale getirilmesi ve jinekolojik kanserlerin önlenmesinde erken teşhis ve düzenli taramanın önemini vurgulamaktadır. Sağlık profesyonellerine, HPV aşısı ve tarama programlarının klinik etkileri ve koruyucu hekimlikteki yerini net biçimde aktarıyor; ayrıca kadın sağlığında farkındalık artırmayı amaçlamaktadır. Kanser önleme stratejilerinde halk sağlığı uygulamalarının ve multidisipliner yaklaşımların önemini hatırlatması bakımından değerlidir.
Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu’nun HPV (Human Papilloma Virüsü) aşısının 2025 yılı sonu itibarıyla özellikle 13 yaşındaki çocuklara ücretsiz uygulanacağını açıklaması, kadın sağlığı alanında önemli bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Mehmet Bekir Şen, HPV aşısının yaygın ve ücretsiz hale getirilmesinin rahim ağzı kanserinin önlenmesinde büyük katkı sağlayacağını belirtti.
Jinekolojik Kanserlerde Erken Teşhis ve Korunma Yöntemleri
Rahim (endometrium), rahim ağzı (serviks) ve yumurtalık (over) kanserleri, kadınlarda yaşam kalitesini olumsuz etkileyen ve erken evrede belirti vermeyebilen ciddi hastalıklardır. Erken tanı, tedavi başarısını artırmaktadır. Op. Dr. Şen, “Jinekolojik kanserlerin çoğu erken evrede yakalandığında başarılı şekilde tedavi edilebilir. Ancak hastalar çoğunlukla belirti olmadığında rutin kontrolü ihmal ediyor” diyerek erken taramanın önemine dikkat çekti.
Türkiye’de ve Dünyada Jinekolojik Kanserlerin Epidemiyolojisi
2020 GLOBOCAN verilerine göre Türkiye’de en sık görülen jinekolojik kanserler sırasıyla rahim kanseri (6. sırada) ve rahim ağzı kanseridir (10. sırada). Türkiye’de yürütülen HPV tarama programları sayesinde rahim ağzı kanseri sıklığında azalma sağlanmıştır. Ancak yumurtalık kanseri hala geç evrede tanı konması nedeniyle yüksek risk taşımaktadır.
Jinekolojik Kanserlerin Risk Faktörleri
Endometrium kanseri: Menopoz sonrası dönemde daha sık görülür. Obezite, diyabet, hormonal düzensizlikler (yüksek östrojen seviyesi), erken menarş ve geç menopoz risk faktörlerindendir.
Serviks kanseri: HPV enfeksiyonu en önemli risk faktörüdür. Sigara kullanımı, erken yaşta cinsel ilişkiye başlama ve immün sistemi baskılanmış hastalıklar riski artırır.
Over kanseri: Genetik yatkınlık (BRCA1/BRCA2 mutasyonları), ileri yaş ve ailede kanser öyküsü riski yükseltir.
Koruyucu Yaklaşımlar: Tarama ve HPV Aşısı
Jinekolojik kanserlerden korunmada düzenli taramalar ve sağlıklı yaşam ön plandadır. Op. Dr. Şen, “21 yaşından itibaren PAP smear testi, 30 yaşından sonra HPV testi ile düzenli taramalar yapılmalıdır” diyerek tarama programlarının önemini vurguladı. HPV aşısı, rahim ağzı kanserinin %99’unun önlenmesinde kritik rol oynar. Aşı 9-26 yaş aralığında önerilmekle birlikte, 45 yaşına kadar koruyucu etkileri mevcuttur.
Sağlıklı Yaşam Tarzının Rolü
Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, ideal kiloda kalmak ve sigara/alkol tüketimini azaltmak, jinekolojik kanser riskini azaltan önemli faktörlerdir. Özellikle sigara, rahim ağzı kanseri riskini belirgin şekilde artırmaktadır.
Türkiye’de Tarama Programlarının Durumu ve Farkındalık
30-65 yaş arasındaki kadınlar için her 5 yılda bir ücretsiz HPV + smear testi uygulanmaktadır. Ancak katılım oranları istenen seviyede değildir. Op. Dr. Şen, “Tarama programlarından habersizlik ve kontrol ihmal edilmesi hastalıkların geç evrede teşhis edilmesine yol açıyor. Erken teşhis ile rahim ağzı kanseri tedavi edilebilirliği %90’ın üzerindedir” diyerek kadınların bilinçlendirilmesini ve programlara katılımın artırılmasını önerdi.
Gerçek Hayattan Erken Teşhis Örneği
34 yaşındaki bir hastasında sadece adet düzensizliği şikayeti ile yapılan tarama sonucunda erken evre rahim ağzı kanseri tespit edilmiştir. Erken müdahale sayesinde hastanın yaşam kalitesi korunmuştur. Bu örnek, düzenli taramanın hayat kurtarıcı olduğunu göstermektedir.
Sonuç ve Öneriler
Jinekolojik kanserlerin önlenmesi ve erken tanısı için HPV aşısının yaygınlaştırılması, düzenli tarama programlarının uygulanması ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarının benimsenmesi gerekmektedir. Op. Dr. Mehmet Bekir Şen, tüm kadınlara düzenli jinekolojik kontrol yaptırmaları ve HPV aşısı olmalarını önererek “Erken teşhis hayat kurtarır” mesajını vurgulamaktadır.
