Özel gereksinimli çocuklar mart ayının başından beri ülkemizde görülmeye başlanan yeni
coronavirus hastalığı nedeniyle zorluklar yaşamaktadır. Bu dönemde evde kalma yönünde
öneriler verildiğinden de bu çocuklar bu süreçten daha çok etkilenmişlerdir.
Bu dönemde özel gereksinimli çocuklara nasıl yardım edebiliriz?
Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı, 
Doçent Doktor Burcu Akın Sarı, Özel Gereksinimi Çocukların, Coronavirus hastalığı nedeniyle yaşadığı zorlukları aşmak için, ebeveynlere önerilerde bulundu.
Özel gereksinimli çocuk; çeşitli nedenlerle, bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından, akranlarından beklenilen düzeyde anlamlı farklılıklar gösteren çocuktur. Özel gereksinimli çocuklar, yetersizlik alanlarına göre sınıflandırılırlar.
Doçent Doktor Burcu Akın Sarı, Özel Gereksinimli Çocukların coronavirus hastalığı nedeniyle karşılaşabilecekleri sorunlar için bu çocukların ebeveynlerine aşağıdaki önerileri sıraladı;
– Belirsizlikleri yok edin.
Şu an değişiklikleri izliyorlar ve bizim buna verdiğimiz tepkileri ölçüyorlar. Farklı
davranmaya başladık ve daha temkinliyiz. Çocuklar, biz onlara duygularımızı belli etmesek
de nasıl hissettiğimizi anlarlar. Neler olup bittiğini onlara anlayacağı dilden anlatmazsak bu
boşluğu kendilerince dolduracaklar ve bu her zaman bizim bilmediğimiz ve tehlikeli olacak
şekilde olabilecektir. Bu nedenle neden evde kalmak zorunda olduğumuzu, neden daha sık
temizliğe dikkat ettiğimizi onun anlayacağı dilde anlatırsak rahatlayacaklardır. Sorularına
mümkün olduğunca somut ve belirli cevaplar vermek onları rahatlatacaktır. Bize soru
sormaya devam edecekler. Böyle durumlarda bununla ilgili neler konuştuğunuzu hatırladığını
sorun. Bu öğrenmesini de pekiştirecektir.
– Rutinleri olsun.
Özel gereksinimli çocuklar belirsizlikten hoşlanmazlar. Bu durum onların kaygılarını artırır.
Ek psikiyatrik belirtilerini arttırır. Bu dönemde daha önce var olan tekrarlayan hareketlerde
artış, hareketlilik, anlamsız sesler çıkarma, kendine ve başkalarına zarar verme, uyku
bozuklukları, kliniklerde en sık gördüğümüz sorunlardan. Bunun üstesinden gelmenin en
önemli yollarından biri de rutinler oluşturmaktır. Gün içinde yapılacakları belirleyip bir
takvim oluşturarak çocukların belirsizliğini azaltabilir ve onlara yardımcı olabilirsiniz.
– Eğitimi aksamasın.
Bu dönemde özel eğitim kurumları bir süre kapalı kaldı. Haziran ayı ile birlikte kurumlar
açılsa da bazı ailelerin sağlığa uygunluk kaygıları nedeniyle çocuklarını göndermekten
çekindiklerini görüyoruz. Bununla birlikte eğitimi aksayan çocuklarda gelişimsel gerilemeler,
öğrendiklerini unutma ve dikkat süresinde azalma da gözlemlerimiz arasında. Bu nedenle
eğitiminin devamı önem arz etmektedir. Eğitimin aksamaması için özel eğitim öğretmeni ile
temasa geçebilir, ondan ödevler vermesini isteyebilirsiniz. Bu dönemde eve gelebilen
eğitmenler de başka bir alternatif olacaktır. Daha önce evde yaptığınız alıştırmaları arttırmak
hem çocuğunuzun tüm gün evde yapacak bir şey bulmasını kolaylaştırır hem de bu dönemde
eğitsel gerilemenin önüne geçebilirsiniz.
– Ekrandan uzak tutun.
Evde kalan çocukları evde oyalamak anne babalar için oldukça zor olmakta. Ebeveynler
yapacak bir şey bulamadıklarında ekranı devreye sokmakta ve “Sessiz bakıcı” onlara biraz
nefes aldırmakta. Fakat bilinmektedir ki ekran özel gereksinimli çocuklar için daha tehlikeli
ve daha zarar verici. Bu nedenle eğer ekran açacaksak bunu en az düzeyde tutmalı, ekranı,
hareketini sağlayacak aktivitelerden seçmeli, ekran başındayken onu yalnız bırakmamalıyız.
Bazı sosyal medya araçlarında çocuğun fiziksel aktivitesini artırmak için spor egzersiz
videoları bulunmaktadır. Bu faaliyetleri çocuğunuzla birlikte yapabilirsiniz.
– Sosyal hayattan uzaklaştırmayın.
Bu dönemde bazı çocuğumuz evde kaldığı için daha mutlu oldu. Zorlandıkları sosyal hayattan
uzak kalmak, kaygılarını azalttı, evde kalmak hoşlarına gitti. Bununla beraber sosyal hayata
uyumu bizim için bu çocukların aşması gereken bir zorluk. Bu nedenle o her ne kadar
istemese de bol bol dışarı çıkmalı ve insanlarla fiziksel temasa dikkat ederek iletişim ve
etkileşim kurmalısınız.
– Ona örnek olun
Özel gereksinimli çocuklar yüzlerine maske takılmasından, sık sık istediğimiz gibi el
yıkamaktan ya da insanlara dokunmaktan hoşlanmayacaklardır. İşte bu bağlamda ona örnek
olmak işinizi kolaylaştıracaktır. Evde onun görebileceği şekilde elinizi sık sık yıkamak, her
seferinde 20 saniyelik şarkılar söylemek, el yıkamayı eğlenceli hale getirmek size yardımcı
olacaktır. Dışarı çıkmasanız bile siz bir süre evde maske takabilir onun sizi maskeli görmesini
sağlayabilirsiniz. Ekran süresini kısaltmak için sizin ekrandan uzak durup farklı etkinlikler
yaptığınızı görürse o da sizi taklit edecek ve sizin yaptıklarınızı yapmak isteyecektir.
– Doktorunuzla irtibata geçin.
Dikkat için ilaç kullanan hastalara okula gitmediği günlerde ilaç kullanmamasını
söyleyebilmekteyiz. Bununla birlikte şimdilerde eğitim evde devam etmekte. Bu nedenle
ilaçlarına ara vermemelerini öneriyoruz. Mutlaka sizi takip eden hekimle temas kurun ve en
ufak değişikliği ona bildirin. Ek tedavi gerekip gerekmediğine birlikte karar verin. Bu süreçte
tüm çocukların iştahında bir artış gözlemledik. Bu nedenle iştahına dikkat edin, sağlıklı ve
bağışıklığı destekleyecek diyetler hazırlayın. Bazı ilaçlar kilosuna göre verildiği için kilo
değişikliklerini doktorunuza bildirin.
– Siz ruhsal olarak iyi olmak için çabalayın.
Sizin ruhsal durumunuz çocuğunuzun ruhsal durumunu etkiler. Siz iyi olmazsanız o da iyi
olmayacaktır. Kendiniz için spor, yoga, rahatlatıcı egzersizler, sizi geliştirecek etkinlikler yapın. Kaygı ve üzüntü hissediyorsanız bir psikiyatrist ile temasa geçin. Bazı kliniklerde online hizmetler verilmektedir.
Çocuğunuzu sağlık açısından riske atmamanız için ayarlanmış
olan bu randevu fırsatlarını aklınızda tutun.