Türk Gıda Kodeksi Devam Formülleri Tebliği

Tarım ve Köyişleri Bakanlığından:

TÜRK GIDA KODEKSİ

DEVAM FORMÜLLERİ TEBLİĞİ

(TEBLİĞ NO: 2008/53)

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı; devam formüllerinin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlamasını sağlamak üzere bu ürünlerin özelliklerini belirlemektir.

Kapsam

MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, özel beslenme amacıyla, sadece anne ve çocuk beslenmesi üzerinde uzmanlaşmış tarafsız bir sağlık çalışanı tarafından bebeğin büyüme ve gelişim ihtiyaçlarına dayanarak farklı bir ay önerilmediği takdirde, altı aydan itibaren bebeklerin özel beslenme amaçlarını karşılayan devam formüllerini ve devam sütünü kapsar.

Hukuki dayanak

MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 27/5/2004 tarihli ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 7 nci ve 8 inci maddelerine göre hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4 – (1) Bu Tebliğde geçen;

a) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığını,

b) Bebek: On iki ayın altındaki yaş grubunu,

c) Küçük çocuk: On iki ay – otuz altı ay arası yaş grubunu,

ç) Devam formülü: Özel beslenme amacıyla, sadece anne ve çocuk beslenmesi üzerinde uzmanlaşmış tarafsız bir sağlık çalışanı tarafından bebeğin büyüme ve gelişim ihtiyaçlarına dayanarak farklı bir ay önerilmediği takdirde altı aydan itibaren bebeklerin giderek çeşitlenen diyetlerindeki başlıca sıvı alımını oluşturan ürünleri,

d) Pestisit kalıntısı: Devam formüllerinde, bir bitki koruma ürününün metabolitlerini ve parçalanma ürünlerini veya reaksiyonu sonucu oluşan ürünlerini de kapsayan kalıntıları

ifade eder.

Ürün özellikleri

MADDE 5 – (1) Bu Tebliğ kapsamındaki ürünlerin özellikleri aşağıda verilmiştir:

a) Devam formülü, temel olarak Ek-1’in 2 nci maddesinde yer alan protein kaynaklarını ve altı aydan daha büyük bebek beslenmesi için uygunluğu kabul görmüş diğer bileşenleri içerir. Bu bileşenlerin uygunluğu bilimsel çerçevede Bakanlıkça belirlenir.

b) Devam formülünün temel bileşimi Ek-1’e uygun olmalıdır.

c) Devam formüllerindeki her bir faydalanılabilen esansiyel ve yarı esansiyel amino asit miktarları Ek-2’de verilen anne sütü proteinine uygun olmalıdır.

ç) Devam formüllerine yalnızca Ek-3’de belirtilen besin ögeleri ilave edilebilir.

d) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünler;

1) Bebek ve küçük çocukların sağlığına zarar verecek miktarda herhangi bir madde içermemelidir,

2) Her bir pestisit kalıntı seviyesi Ek-4’de yer alan pestisitlere ait kalıntılar hariç, 0,01 mg/kg’ı aşmamalıdır,

3) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin üretiminde kullanılacak tarımsal ürünlerde Ek-5’de belirtilen pestisitler kullanılamaz. Ancak tarımsal üretimde kullanılmadığı halde analiz sonucunda belirlendiği takdirde, kalıntı limitinin 0,003 mg/kg’ı aşmaması durumunda bu pestisitler kullanılmamış olarak değerlendirilir.

e) Devam formüllerinin beslenme referans değerleri Ek-6’ya uygun olmalıdır.

(2) Bu Tebliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinin (2) ve (3) numaralı alt bentlerinde belirtilen limitler, üretici tarafından verilen kullanım talimatına göre hazırlanan veya doğrudan tüketime hazır olarak satışa sunulan devam formüllerine uygulanır.

Katkı maddeleri

MADDE 6 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünler, 25/8/2002 tarihli ve 24857 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Gıdalarda Kullanılan Renklendiriciler Tebliği, 22/5/2008 tarihli ve 26883 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Renklendiriciler ve Tatlandırıcılar Dışındaki Gıda Katkı Maddeleri Tebliği ile 21/9/2006 tarihli ve 26296 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinde Kullanılan Tatlandırıcılar Tebliği’ne uygun olmalıdır. Bu ürünlerde, ham maddeden veya diğer bileşenlerden taşınan ancak devam formüllerinde kullanımına izin verilmeyen katkı maddeleri bulunamaz.

Bulaşanlar

MADDE 7 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünler, 17/5/2008 tarihli ve 26879 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerindeki Bulaşanların Maksimum Limitleri Hakkında Tebliğ’de yer alan hükümlere uygun olmalıdır.

Hijyen

MADDE 8 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünler 16/11/1997 tarihli ve 23172 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin Gıda Hijyeni bölümünde yer alan genel kurallara uygun olarak üretilmeli ve bu Tebliğin Ek-7’sinde verilen mikrobiyolojik özelliklere uygun olmalıdır.

Ambalajlama, etiketleme ve işaretleme

MADDE 9 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin ambalajlanması, etiketlenmesi ve işaretlenmesinde, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin Ambalajlama ve Etiketleme-İşaretleme bölümü ile 25/8/2002 tarihli ve 24857 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği’nde yer alan hükümlerin yanı sıra;

a) Devam formülleri eğer tamamen inek sütü proteinlerinden üretilirse “devam sütü” ifadesi,

b) Ürünün, sadece altı ayın üzerindeki bebek ve küçük çocukların özel beslenmesi amacıyla ve diyetinin bir parçası olarak kullanıma uygun olduğuna, yaşamının ilk altı ayı boyunca anne sütü yerine kullanılmaması gerektiğine ve altı aydan farklı bir ayda tamamlayıcı beslenmeye başlama kararının sadece anne ve çocuk beslenmesi üzerinde uzmanlaşmış tarafsız bir sağlık çalışanı tarafından bebeğin büyüme ve gelişim ihtiyaçlarına dayanarak yapılabileceğine dair ifade,

c) Tüketime hazır ürünün 100 mL’sinin içerdiği protein, yağ ve karbonhidrat ile yararlanılabilen enerjinin kcal ve kJ olarak sayısal değerleri, Ek-1’de belirtilen her bir mineral ve vitamin ile ilave edilmesi halinde kolin, inositol ve karnitinin ortalama sayısal değerleri,

ç) Ürünün uygun hazırlama ve saklama talimatı,

d) Ürünün uygun olmayan hazırlama, saklama şeklinin sağlığa zararlı olacağına dair uyarı etikette yer almalıdır.

e) Tüketime hazır ürünün 100 mL’sinde bu Tebliğin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında yer almayan, ancak Ek-3’de yer alan besin ögelerinin ortalama sayısal değerleri,

f) Tüketime hazır ürünün 100 mL’sindeki vitamin ve minerallerin sayısal değerlerinin yanı sıra Ek-6’da yer alan beslenme etiketlemesinde kullanılacak referans değerlerini karşılama yüzdesi (%) etikette yer alabilir.

g) Devam formüllerinin etiketi, anne sütüyle beslenmeyi engellemeyecek ve ürünün uygun kullanımı hakkında gerekli bilgiyi sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Ürün etiketinde “insana özdeş”, “anne gibi”, “adapte” veya benzeri kelimelerin kullanımı yasaktır.

ğ) Devam formülleri, tüketicilerin bu tip ürünleri açıkça birbirinden ayırt edilebilmesini mümkün kılacak ve böylece bebek formülleri ve devam formülleri arasında herhangi bir karışıklık riskini önleyecek şekilde etiketlenmelidir.

h) Bu Tebliğin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (g) ve (ğ) bentlerinde yer alan ifadelere aynı zamanda;

1) Ürünün tanıtımında özellikle devam formüllerinin şekli, görüntüsü veya ambalajı ve kullanılan gıda ile temas eden madde ve malzemelerinde,

2) Reklamında da,

uyulmalıdır.

Taşıma ve depolama

MADDE 10 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin taşınması ve depolanması sırasında Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin Gıdaların Taşınması ve Depolanması bölümündeki kurallara uyulmalıdır.

Numune alma ve analiz metotları

MADDE 11 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerden Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin Numune Alma ve Analiz Metodları bölümünde belirtilen kurallara uygun olarak numune alınmalı ve bunlara uluslararası kabul görmüş analiz metotları uygulanmalıdır.

Özel hükümler

MADDE 12 – (1) Bu Tebliğdeki hükümlere uymayan gıdalar devam formülü olarak satışa sunulamaz veya tanıtılamaz.

Tescil ve denetim

MADDE 13 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünleri üreten ve satan işyerleri; tescil ve izin, ithalat işlemleri, kontrol ve denetim sırasında bu Tebliğ hükümlerine uymak zorundadır. Bu hükümlere uymayan işyerleri hakkında gerekli işlemler, 5179 sayılı Kanun hükümlerine göre Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yapılır.

Avrupa Birliği’ne uyum

MADDE 14 – (1) Bu Tebliğ, 2006/141/EEC sayılı “Bebek Formülleri ve Devam Formülleri” hakkında Komisyon Direktifi dikkate alınarak Avrupa Birliği’ne uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.

Yürürlükten kaldırılan mevzuat

MADDE 15 – (1) Bu Tebliğin yayım tarihinden itibaren, 16/8/2000 tarih ve 24142 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Devam Mamaları-Devam Formülleri Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.

GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Halen faaliyet gösteren ve bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünleri üreten ve satan işyerleri bu Tebliğin yayım tarihinden itibaren bir yıl içerisinde bu Tebliğ hükümlerine uymak zorundadır.

Yürürlük

MADDE 16 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 17 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı yürütür.

Ek-1

Tüketime Hazır Devam Formüllerinin Temel Bileşimi

Ek-1’de yer alan değerler üretici tarafından verilen kullanım talimatına göre hazırlanan veya doğrudan kullanıma hazır olarak satışa sunulan ürünler için geçerlidir.

1. Enerji

En az En çok

60 kcal/100 mL 70 kcal/100mL

(250 kJ/100 mL) (295 kJ/100 mL)

2. Protein

Protein içeriği = Azot içeriği x 6,25

2.1. İnek sütü proteinlerinden üretilmiş devam formülleri

En az En çok

1,8 g/100 kcal 3,5 g/100 kcal

(0,45 g/100 kJ) (0,8 g/100 kJ)

Eşit enerji değeri için, devam formülü en az referans proteinin (EK-2’de tanımlanan anne sütünün) içerdiği faydalanılabilir miktardaki her bir esansiyal ve yarı esansiyal amino asit miktarını içermelidir. Ancak eşit enerji değeri hesaplanırkenmetionin/sistin oranı 3’den büyük değilse metionin ve sistin konsantrasyonu; tirosin/fenilalenin oranı 2’den büyük değilse, fenilalenin ve tirosin konsantrasyonu birlikte ilave edilebilir.

2.2. Protein hidrolizatlarından üretilen devam formülleri

En az En çok

2,25 g/100 kcal 3,5 g/100 kcal

(0,56 g/100 kJ) (0,8 g/100 kJ)

Eşit enerji değeri için, devam formülü en az referans proteinin (EK-2’de tanımlanan anne sütünün) içerdiği faydalanılabilir miktardaki her bir esansiyal ve yarı esansiyal amino asit miktarını içermelidir. Ancak eşit enerji değeri hesaplanırken metionin/sistin oranı 3’den büyük değilse metionin ve sistin konsantrasyonu; tirosin/fenilalenin oranı 2’den büyük değilse, fenilalenin ve tirosin konsantrasyonu birlikte ilave edilebilir.

2.3. Tek başına soya proteini izolatlarından veya soya proteini izolatları ile inek sütü proteinleri karışımından üretilmiş devam formülleri

En az En çok

2,25 g/100 kcal 3,5 g/100 kcal

(0,56 g/100 kJ) (0,8 g/100 kJ)

Bu devam formüllerinin üretiminde yalnızca soyadan elde edilen protein izolatları kullanılmalıdır.

Eşit enerji değeri için, devam formülü en az referans proteinin (EK-2’de tanımlanan anne sütünün) içerdiği faydalanılabilir miktardaki her bir esansiyal ve yarı esansiyal amino asit miktarını içermelidir. Ancak eşit enerji değeri hesaplanırken metionin/sistin oranı 3’den büyük değilse metionin ve sistin konsantrasyonu; tirosin/fenilalenin oranı 2’den büyük değilse, fenilalenin ve tirosin konsantrasyonu birlikte ilave edilebilir.

2.4 Tüm devam formüllerinde, aminoasitler devam formüllerine tek başlarına proteinin besin değerini artırmak amacıyla ve sadece bu amaç için gereken miktarlarda ilave edilebilir.

3. Taurin

Devam formüllerine ilave edilmesi halinde, taurin miktarı 12 mg/100 kcal (2,9 mg/100 kJ)’den fazla olmamalıdır.

4. Yağlar

En az En çok

4,0 g/100 kcal 6,0 g/100 kcal

(0,96 g/100 kJ) (1,4 g/100 kJ)

4.1. Devam formüllerinde aşağıda belirtilen yağların kullanımı yasaktır.

1) susam yağı

2) pamuk yağı

4.2. Laurik asit ve miristik asit

En az En çok

– Tek başına veya birlikte;

– toplam yağ içeriğinin% 20’si

4.3. Trans yağ asiti içeriği, toplam yağ içeriğinin % 3’ünü geçmemelidir.

4.4. Erusik asit içeriği, toplam yağ içeriğinin % 1’ini geçmemelidir.

4.5. Linoleik asit (gliseritler formunda =linoleatlar)

En az En çok

300 mg/100 kcal 1200 mg/100 kcal

(70 mg/100 kJ) (285 mg/100 kJ)

4.6. Alfa linolenik asit içeriği 50 mg/100 kcal (12 mg/100 kJ)’den az olmamalıdır.

4.7. Linoleik asit/Alfa linolenik asit oranı 5’den az 15’den fazla olmamalıdır.

4.8. Uzun zincirli ( 20 – 22 karbon atomlu) çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA) eklenebilir. Bu durumda yağ asitleri içeriği;

-n-3 uzun zincirli PUFA için toplam yağ içeriğinin %1’ini

-n-6 uzun zincirli PUFA için toplam yağ içeriğinin %2’sini (araşidonik asit (20:4 n-6) için toplam yağ içeriğinin %1’ini)

-Eikosapantaenoik asit (20:5 n-3) içeriği dokosahekzanoik asit (22:6 n-3) içeriğini,

-Dokosahekzanoik asit(22:6 n-3) içeriği n-6 uzun zincirli PUFA içeriğini

geçmemelidir.

5. Fosfolipidler

Devam formüllerinde fosfolipidlerin miktarı 2 g/L’yi geçmemelidir.

6. Karbonhidratlar

En az En çok

9 g/100 kcal 14 g/100 kcal

(2,2 g/100 kJ) (3,4 g/100 kJ)

6.1. Devam formüllerinde gluten içeren bileşenlerin kullanımı yasaktır.

6.2. Laktoz

En az En çok

4,5 g/100 kcal –

(1,1 g/100 kJ) –

Bu madde soya protein izolatları toplam protein içeriğinin % 50’den fazlasını oluşturan devam formüllerinde uygulanmaz.

6.3. Sakaroz, fruktoz, bal

En az En çok

– Tek başına veya birlikte;

toplam karbonhidrat içeriğinin % 20’si

Bal, Clostridium botulinum sporlarını yok etmek amacı ile işlemden geçirilmelidir.

6.4. Glikoz

Glikoz, yalnızca protein hidrolizatlarından üretilmiş devam formüllerine ilave edilebilir. İlave edilmesi halinde, glikoz içeriği 0,5 g/100 kJ (2 g/100 kcal)’ü geçemez.

7. Frukto-oligosakkaritler ve galakto-oligosakkaritler

Devam formüllerine frukto-oligosakkaritler ve galakto-oligosakkaritler ilave edilebilir. İlave edilmesi halinde, bunların miktarı, %90’ı oligogalaktosil-laktoz ve % 10’u yüksek molekül ağırlıklı oligofruktosil-sakaroz olmak üzere, 0,8 g/100 mL’yi geçemez.

Frukto-oligosakkaritler ve galakto-oligosakkaritlerin diğer kombinasyonları ve maksimum miktarları bilimsel çerçevede Bakanlıkça değerlendirilir.

8. Mineraller

8.1. İnek sütü proteinlerinden veya protein hidrolizatlarından üretilmiş devam formülleri

Devam formüllerinin kalsiyum/fosfor oranı 1’den az 2’den fazla olmam

8.2. Soya protein izolatlarından, tek başına veya inek sütü proteinleri karıştırılarak üretilmiş devam formülleri

Demir ve fosfor hariç olmak üzere bu ürünler için EK-1’in 8.1 maddesindeki değerler geçerlidir. Demir ve fosfor için ise;

9. Vitaminler

10. Eklenebilecek nükleotidler

Ek-2

Anne Sütündeki Esansiyel ve Yarı Esansiyel Amino Asitler

Ek-3

Devam Formüllerine Eklenebilecek Besin Ögeleri

1. Vitaminler

2. Mineraller

3. Amino asitler ve diğer azot içeren bileşikler

4. Diğerleri

Ek-4

Devam Formüllerinde Pestisit Maksimum Kalıntı Limitleri

Ek-5

Devam Formüllerinin Üretiminde Kullanılacak Tarımsal Ürünlerde Kullanılmaması Gereken Pestisitler

Ek-6

Devam Formüllerinin Beslenme Etiketlemesinde Kullanılacak Referans Değerler

Ek-7

Devam Formüllerinin Mikrobiyolojik Özellikleri

Sterilize edilerek dayanıklı hale getirilmiş tüketime hazır haldeki devam formüllerinde canlı mikroorganizma bulunmamalıdır.

Kaynak: IEGM