Böbrekler kanı temizleyici bir filtre görevi görürler ve sürekli olarak idrar üretirler. Bu oluşan idrar üreter denen 2 kanal yolu ise mesane adı verilen idrar torbasında biriktirilir. İdrar torbası kas tabakasından oluşur ve çıkışı dolum halinde iken kapalı, kasları da gevşektir. Bu durum idrar torbasının idrar biriktikçe şişmesine ve kaçak olmadan dolmasına izin verir. İdrar torbasının çıkışında idrarın dışarı atılmasına izin veren üretra adı verilen bir kanal ve bu kanalı saran pelvik taban kasları vardır.
İdrar torbası idrar ile dolduğunda idrar torbasının kas dokusu şişmiş bir balon gibi gerilir ve bu kişide idrar yapma isteği oluşturur. Kişi idrarını yaparken idrar torbasının kası kasılır ve üretra açılır.
Sağlıklı bir şekilde idrar yapabilmek için bu sistemlerin hepsi uyum içinde çalışmalıdır. İdrar kaçırma, idrarı tutamama gibi durumlar bu fizyolojik durumun herhangi bir noktada bozulması ile oluşur. Emsey Hospital’dan Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç Dr. Kerem Gün konuyla ilgili görüşlerini ve yeni uygulanan tedavi yöntemi ve Pelvik Taban Stimülasyonunu anlatıyor.
İdrar kaçırmanın tipleri var mıdır?
İdrar kaçırmanın çeşitleri vardır, karın içi basıncın arttığı öksürmek, gülmek, ağır kaldırmak gibi durumlarda idrarı damla damla kaçırma gibi durumlara stres inkontinans, birdenbire idrar yapma hissinin oluşup tuvalete yetişememe durumuna ise urge tip inkontinans denir. Bazen bu iki durum bir arada da görülebilir ki buna mikst tip inkontinans adı verilir. Nörolojik hastalıklarda görülen taşma tipi inkontinans da bulunmaktadır.
İdrar kaçırmaya neler sebep olur ve kimlerde daha fazla görülür?
Bu rahatsızlık 35 yaş üzerine 5 kadından 1, 65 yaş üzeri kadınlarda ise 3 kadından 1’inin sorunudur. Prostat operasyonu geçirmiş ileri yaş erkeklerde de görülebilmektedir.
Gazlı içecekler, kafein ve çay alımının fazla olması, bazı kalp ve hipertansiyon ilaçları, idrar yolları enfeksiyonları ve taşları, rahim ve diğer genital organlardan geçirilen operasyonlar sayılabilir. Ayrıca sinir sistemi kaynaklı felçler, Alzheimer ve demans gibi hastalıklar da sık rastlanılan idrar kaçırma nedenleri arasındadır. Yine şeker hastalığı, obezite de idrar kaçırma nedeni olabilir.
Gebelik, hızlı kilo artımı, hormonal değişiklikler, rahimin büyümesi ve idrar torbasına baskı yapması da neden olarak belirtilebilir. Aynı zamanda zor doğumlar, çok sayıda doğum yapmak pelvik taban kaslarının zayıflaması da kaçırmayı artırabilir.
Yaş arttıkça mesanenin dolma kapasitesi azalır ve bağ ve kaslarda da başlayan zayıflık bu durumu daha da olumsuz etkiler.
Tedavide neler uygulanır?
İlk basamakta belli aralıklarla tuvalete gitmek gibi mesanenin eğitimi vardır, kilo verilmesi ve kabızlıktan korunmak da tedavide büyük rol oynar. Günlük idrar miktarı en az ortalama 1,5 lt olmalıdır. Normal bir kişi 4-6 kez gündüz ve bir iki kez de gece idrara çıkar. Kola, kahve, çay, çikolata ve alkol idrar yapma ihtiyacını arttırabilir, sıkışmaya sebep olabilir, bu gıdalar diyetten çıkarılmalıdır.
İlaç tedavisi bozulmanın idrar torbası kaslarında ya da üretra kapağında olmasına göre değişiklik gösterir ve her hasta için ayrı ve farklı değerlendirilir.
Fizik tedavide neler yapılır?
Tedavide pelvik taban kaslarının kuvvetlenmesi esastır. Bu kuvvetlendirmenin ise çeşitli yolları vardır. Bunlarda biri doğrudan bu kaslar üzerine elektrod yerleştirerek bu kasların kasılmasını sağlayarak yapılan Elektrostimülasyondur. Tedavi aylar boyu sürmelidir.
Egzersiz tedavisi Kegel egzersizleri denen özel bir egzersiz grubunu içerir ve pelvik taban kaslarının istemli olarak kasılmasının sağlanmasına çalışılır. Bu egzersiz sırasında karın ve bacak kaslarının çalıştırılmaması gerekmektedir ve tedavinin her aşamasında bulunmalıdır.
Manyetik Pelvik Taban Stimulasyonu
Bu yöntemde özel bir cihaz ile pelvik taban kasları manyetik akım ile uyarılır. Bu sistemde hasta içine manyetik koil yerleştirilmiş özel bir koltuğa oturur. Hastanın kıyafetlerini çıkarmasına gerek olmayıp günlük kıyafetleri ile oturabilir. Uygulanması son derece kolay ve zahmetsiz bir işlemdir. Manyetik stimulasyon uygulandığında hasta pelvik kaslarının kasıldığını hisseder. Haftada 2-3 kez 20 dakika süreyle uygulanır. Hastanın klinik durumuna göre 10-20 seans yeterli olur. Duruma göre seansların arası açılarak daha uzun süreler de uygulanabilir.
Bu yöntem idrar tutmayı sağlayan kasların güçlenmesine sebep olarak idrar kaçırmayı tamamen ortadan kaldırabilir ya da azaltır. Birçok bilimsel çalışma ile yöntemin etkinliği ispatlanmış olup ABD’de FDA tarafından da onaylanmıştır.
Manyetik Pelvik Taban Stimülasyonu hangi hastalarda kullanılabilir ?
- İdrar kaçıran her erkek ve kadında uygulanabilir. Hastada kalp pili olmaması gerekir.
- Zorlu doğum sonrasında esneyen pelvik taban kaslarını güçlendirilmesi gerektiğinde kullanılabilir.
- Özellikle cerrahi tedaviye uygun olmayan, ameliyat olmak istemeyen idrar kaçırma yakınması olan kadınlar,
- Zorlu normal doğum sonrasında idrar kaçırma yakınması olan genç kadınlar,
- Daha önce idrar kaçırdığı için ameliyat olmuş ancak yakınmaları geçmeyen kadınlar,
- Prostat ameliyatı sonrasında idrar kaçıran erkekler fayda görebilir.
- Kronik prostat iltihabı olanlar
- Kronik pelvik ağrısı olanlar
Manyetik Pelvik Taban Stimülasyonu Tedavisinin yan etkisi var mıdır?
Yapılan çalışmalarda herhangi bir yan etki gözlenmemiştir.
Emsey Hospital’dan Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç Dr. Kerem Gün